2015-05-09

Vizaĝo de la morto

El ciko Eterne Vivantaj de Stasys KRASAUSKAS
La libro Longaj interparoladoj atendante la feliĉan morton de Jevsej CEITLIN estas pri litova verkisto Jokūbas JOSADĖ (1911-1995). La aŭtoro surbendingis interparolojn kun J. Josadė dum ties lastaj 5 jaroj de la vivo. La libro estis eldonita post la morto de J. Josadė.

Jam dum la unua ilia renkontiĝo, J. Josadė diris al J. Ceitlin:  
Mi prepariĝas al la morto. Kaj tio verŝajne estas la plej bona, plej serioza el tio, kion mi faris dum multaj jaroj.

Por la libro la aŭtoro elektis formon de taglibro sen datoj. En la taglibro la aŭtoro nomas la heroon per la minuskla j.
En ĉi tiu blogero estas prezentitaj du epizodoj el la batalo ĉe Kursko, kie j (Jokūbas Josadė) militis en konsisto de la 16a Litova divizio de soveta armeo.

***
Kiel en lia memoro loĝas la homo, kiun li mortigis?
Mi transskribis rakonton de j  el la sonbendo (preskaŭ sen mallongigoj) la 28an de oktobro 1990.
 

I

J. Josadė en dokumenta filmo Iliuzijos
Julio de la 1943... Batalo en la Kurska arko.  La ĉielo similas  ardigitan feron.  Atako de la germanoj. Mi pafadas el la mitraleto kaj unuafoje mi vidas la homon, pri kiu mi ĝuste povas diri: mi lin mortigis... Tiu germano aspektas al mi grandega, preskaŭ giganto. Ja mi kuŝas en tranĉeo kaj li aperas de ien, de  supro, preskaŭ el la ĉielo...

Kaj jen mallumiĝas. La interpafado estingiĝas.  Ŝajnas,  ĝis la mateno la germanoj ne plu atakos.

La kampa kuirejo. La vespermanĝo. La tre bela  nigra ĉielo. Ŝajnas, nur mi sola ne povas trnkviliĝi.   De tempo al tempo mi rigardas al la altaĵeto, bone vidatan el la tranĉeo. Ĉi tiu altaĵeto estas li.  La germano, mortbatita de mi. Mi komprenas, ke mi ne trankviliĝos, ĝis mi ne eltranĉeiĝos, ĝis mi ne forrampos tiujn dek metrojn sub  sporade siblantaj kugloj.  Ĝis mi ne revidos lian vizaĝon. 

Kiom da tempo pasis? Ĉu dudek minutoj? Duonhoro? Horo? Mi alrampis. La germano jam komencis disfali, ĉar  la vetero estis suferige  varmega.  Mi priserĉis liajn poŝojn. La dokumentoj ne estis. Kiel ĉiam dum la atako, ilin prenis amikoj de la mortbatito. Tamen mi trovas la leteron.

Mi tralegis ĝin frumatene, kiam apenaŭ tagiĝis. Mi ja komprenas en la germana. La adreso de sendinto: Vieno. La ordinara letero de la soldata edzino: „Mi amas. Vi estas la unusola mia feliĉo. Ni kun la infanoj atendas vin por la ferio“.

Tie estis ankaŭ la foto: la bela, altkreska, blondhara viro, la juna virino, el kiu ŝprucas ĝojo kaj sano kaj iliaj tri infanetoj.

– ... Ĉu la mortbatita germano estis pli aĝa ol vi?
– Probable pli juna. Tamen se paroli pli ĝuste – ni naskiĝis samjare.

... Ŝajnis, ke mi hipnotas. Ĉiun kvaronhoron mi eltiras la foton. Mi pririgardas ĝin. „Mi mortigis la homon. Mi!“. Min konstante persekutis ĉi tiu penso. Kiel ankaŭ lia vizaĝo.
Post la milito mi starigis la foton sur mia skribtablo. Por kio? Ke mi ne cedu al allogo de forgeso.

***

Ĉi tiun historion j rakontos ne nur al mi (li pritraktas ĝin en la letero al la filino). Tamen kial j prisilentis alian morton, kiu tre konsternis lin en la fronto?

Verŝajne enmiksiĝis la interna cenzuristo. Ja en la unua historio j rakontis pri mortbatita germano kaj en la fokuso de la alia epizodo estas pereo de soveta soldato.

En mia magnetofona sonbendo ĉi tiu rakonto estas.


II

Tio okazis ankaŭ tie, en Kurska arko. Dum unu batalo pereis la komandanto de nia taĉmento. Nun mi ne memoras lian familinomon, kvankam mi konis lin bone. Ankoraŭ antaŭ la milito.

En Kaunas dum la jaroj de mia juneco estis neordinara kinoteatro. Tie estis montrataj nur sovetaj filmoj. Ĉe la enirejo ĉiam staris bela junulo. Min, kiel ĵurnaliston, li ĉiam enlasis senbilete kaj sidigis min sur la plej bonan sidlokon. Mi ja povas skribi recenzon! Kaj ĝi altiros la spektantojn. Mi pensas, li estis membro de malpermesita komunista partio. Unuvorte, mi ne ekmiris, renkontinte lin en la Deksesa divizio. Li estis subleŭtenanto,  amata de ĉiuj.

La kuglo trafis lin jam en komenco de la batalo, je la deka aŭ dekunua horo. Ni neniel povis elporti nian komandanton. Kaj li kuŝis transverse de la tranĉeo. Kaj ni transpaŝadis kaj transsaltadis  lin, kiam kurante portadis kartoĉojn...

Kiel mi rakontu ĉi tiajn detalojn? Estas malfacile. Ni penis, ni tre penis transpaŝi singarde. Tamen... La batalo kulminas. La kugloj siblas. Kaj jen iu forgesas esti singardema. Jen jam estas surtretita la mano de nia komandanto, poste – la piedo... Mi ripetas, ni ne povis lin elporti, ni ne povis elĵeti lin el la tranĉeo. Ĉe la fino de la tago la korpo iĝis platigita flano.

Mi rigardis al la amikoj: mi deziris ilin kompreni. Sed ĉiuj zorgis nur pri unu: rebati la atakon. Finfine oni tute ne rimarkis la korpon de la leŭtenanto. Kaj mi mem ĉi tiun paŝon faradis malfacile. Tamen mi ĝin faradis! Transpaŝi mi ne eblis, eblis nur surpaŝi...

Mi konfesas, por mi tio estis psika traŭmato. Tiel malfacila, ke postsekvencojn mi sentas ĝis nun. Mi konfesas: post tio mi ne povis pafi, pli ĝuste – mi pafadis al la aero. Mi komprenis: mi kondutas aĉe, ja kontraŭ mi estas la malamiko. Tamen mi ne povis alimaniere. Mi ne scias, kiel tio povis finiĝi. Verŝajne povis finiĝi kruele. Sed la 20an de aŭgusto mi estis vundita kaj elportita el antaŭaj pozicioj. En la fronton mi ne revenis.

Ekde tiu tempo li ne fieras pri siaj medaloj kaj ordenoj. Li ne festas la Naŭan de Majo.(„Por mi ĝi ne estas festo“). Li ne ŝatas legi la militan prozon. „Mi nenie trovas mian veron pri la fronto. Eble iom de tiu vero estas en kelkaj paĝoj de Remarque kaj Hemingway...“



No comments: